Zekât, fitre ve sadaka gibi yardımlar, İslam’da sosyal adaletin sağlanması ve ihtiyaç sahiplerinin korunması açısından büyük öneme sahiptir.
Bu kavramları daha iyi anlayabilmek için her birini detaylıca ele alalım ve hangi durumlarda öncelikli olması gerektiğini açıklayalım.
Zekât: Öncelikli ve Farz Olan Yardım
Zekât, İslam’ın beş temel şartından biridir ve maddi durumu yerinde olan Müslümanlar için zorunludur. Zekât vermenin belli başlı şartları vardır:
- Nisap miktarına ulaşmak: Kişinin temel ihtiyaçlarından ve borçlarından sonra elinde 80.18 gram altına eşdeğer mal veya parası varsa, üzerinden bir yıl geçtikten sonra zekât vermesi farz olur.
- Belirli gruplara verilmesi: Zekât, Kur’an’da belirtilen sekiz gruba verilebilir: fakirler, miskinler, borçlular, yolcular, Allah yolunda olanlar vb. (Tevbe Suresi, 60. Ayet).
- Malın temizlenmesi ve bereketlenmesi: Zekât, malı arındıran ve paylaşımı teşvik eden bir ibadettir.
Öncelik Neden Zekâtta?
Çünkü zekât, bireysel bir tercih değil, toplumsal sorumluluktur. Müslümanların sosyal dengesini korumak için bir zorunluluk olarak belirlenmiştir. Eğer zekât verilmezse, toplumda fakir-zengin uçurumu artar.
2. Fitre (Fıtır Sadakası): Ramazan’ın Bereketi
Fitre, Ramazan Bayramı öncesinde verilmesi gereken vacip bir sadakadır. Zengin olsun fakir olsun, temel ihtiyaçlarını karşılayabilen her Müslüman fitre vermelidir. Fitrenin miktarı, bir kişinin günlük yiyecek ihtiyacına göre belirlenir ve genellikle Diyanet İşleri Başkanlığı tarafından açıklanır.
Fitre Ne Zaman Öncelikli Olur?
- Ramazan ayı içerisindeyse, fitreyi vaktinde vermek gerekir.
- Ramazan Bayramı’ndan önce verilmesi tavsiye edilir, çünkü bayramda fakirlerin ihtiyaçlarını karşılamasına yardımcı olur.
3. Sadaka: Gönüllü Yardımın En Güzel Hali
Sadaka, farz veya vacip değil, tamamen kişinin kendi isteğiyle yaptığı bir hayırdır. Sadaka, maddi veya manevi her türlü iyiliği kapsar. Para vermek, yemek ikram etmek, birine güler yüz göstermek bile sadaka olarak kabul edilir.
Sadaka Ne Zaman Öncelikli Olur?
- Ani bir doğal afet, savaş veya büyük bir yoksulluk durumu varsa, sadaka vermek daha acil hale gelebilir.
- Günlük hayatta sürekli verilebileceği için, zekât ve fitreden sonra sadaka vermek teşvik edilir.
Öncelik Sırası Ne Olmalı?
Eğer maddi durumunuz müsaitse ve tüm bu yardımları yapabiliyorsanız, öncelik şu sırayla olmalıdır:
- Zekât → Farz olduğu için ilk olarak zekâtınızı hesaplayıp vermelisiniz.
- Fitre → Ramazan ayında fitrenizi zamanında vermelisiniz.
- Sadaka → Bunlar tamamlandıktan sonra, sürekli olarak sadaka vermek en güzel davranışlardan biridir.
Ancak, eğer bir kişi çok büyük bir acil ihtiyaç içinde olan birine yardım etmek istiyorsa, sadaka daha önce de verilebilir. Çünkü İslam, insan hayatını ve insana yardımı en yüksek değerlerden biri olarak görür.
Sonuç: Hangisini Önce Vermeli?
- Eğer zekât vermeniz farz olduysa, bunu geciktirmeden vermelisiniz.
- Ramazan ayındaysanız, fitrenizi bayramdan önce tamamlamalısınız.
- Sonrasında ise, imkanınız oldukça sadaka vermeyi alışkanlık haline getirmelisiniz.
Bu yardımlar, hem dünya hem ahiret açısından büyük bir kazançtır. İnsanlara yardım etmek, toplumda sevgi ve kardeşliği artırır, bireysel olarak da ruhen huzur sağlar.
“Sadaka belaları def eder” (Tirmizi) hadisini unutmamak gerekir. Yardımlaşma bilinciyle hareket eden bir toplum, her zaman daha güçlü ve huzurlu olur.