Zekât, İslam’ın beş temel şartından biri olup, ekonomik adaleti sağlamak ve toplumsal dayanışmayı güçlendirmek amacıyla emredilmiştir.
Genellikle altın, gümüş, nakit para veya ticari mallar üzerinden hesaplanan zekât, bazı durumlarda aynî (mal olarak) şekilde de ödenebilir.
Bu bağlamda, zeytinyağı gibi tarım ürünleriyle zekât ödenip ödenemeyeceği merak edilen bir konudur.
Örnegin bu makalede, zeytinyağının zekât olarak verilip verilemeyeceği ve nasıl hesaplanması gerektiği ele alalim ögrendigimiz kadariyla.
1. Zekâtın Temel İlkeleri Zekât, malın belli bir kısmının ihtiyaç sahiplerine verilmesini gerektirir.
Kur’an-ı Kerim’de zekâtın verileceği sekiz sınıf belirtilmiştir (Tevbe Suresi, 60. ayet). Genellikle şu mallardan zekât verilir:
- Altın ve gümüş
- Nakit para
- Ticaret malları
- Tarım ürünleri
- Büyükbaş ve küçükbaş hayvanlar
- Bu çerçevede, tarım ürünleri ve ticari mallar zekât kapsamına girdiği için zeytinyağının zekât olarak verilmesi mümkündür.
2. Zeytinyağı ile Zekât Vermek Caiz mi? İslam alimleri, zekâtın aynî (mal olarak) veya nakdî (para olarak) verilmesine izin vermiştir.
Ancak, zekâtın aynî olarak verilmesi durumunda bazı hususlara dikkat edilmesi gerekir:
- Zekâtın Değerinin Hesaplanması: Zekât, malın toplam değerinin %2,5’inin fakirlere verilmesini gerektirir.
- Eğer zekât, zeytinyağı olarak ödenecekse, zeytinyağının piyasa değerinin hesaplanması ve bu değere denk gelecek miktarın zekât olarak verilmesi gereklidir.
- İhtiyaç Sahiplerinin Durumu: Fakirler için daha kullanışlı bir mal olan zeytinyağının zekât olarak verilmesi uygun görülebilir.
- Ancak ihtiyaç sahipleri için paranın daha kullanışlı olup olmadığı da göz önünde bulundurulmalıdır.
3. Zekâtın Zeytinyağı ile Hesaplanması Zeytinyağı ile zekât ödemek isteyen bir kişi, elindeki zeytinyağının piyasa değerini hesaplamalıdır.
Örneğin, 80.18 gram altının zekâtı yaklaşık olarak 6.841 TL’dir (altın fiyatlarına göre değişebilir). Eğer 1 litre zeytinyağı 300 TL ise, 6.841 TL ÷ 300 TL/litre = yaklaşık 22.8 litre zeytinyağı zekât olarak verilebilir.
4. Tarımsal Ürünlerde Zekât Oranı İslam’da tarım ürünleri için farklı bir zekât oranı belirlenmiştir.
Eğer bir ürün doğal yağmur suyu ile sulanıyorsa %10, yapay sulama ile sulanıyorsa %5 oranında zekât verilmesi gerekir.
Zeytinyağı üreten bir kişi, hasat ettiği yağın miktarına göre bu oranları baz alarak zekâtını hesaplayabilir.
Sonuç Zeytinyağı ile zekât vermek, İslamî açıdan caizdir ve ihtiyaç sahiplerine faydalı olabilecek bir yöntemdir.
Ancak, zekâtın doğru hesaplanması ve fakirler için en uygun şekilde verilmesi önemlidir.
Ticari bir mal olarak zeytinyağı satılıyorsa, zekâtı para olarak vermek daha uygun olabilir.
Eğer aynî olarak verilecekse, piyasa değerinin adil bir şekilde hesaplanması gerekmektedir.
Bu bağlamda, her Müslümanın zekât konusunda bilinçli olması ve fakirlere en uygun yardımı yapması tavsiye edilir.
Zekât gibi konuları en doğru şekilde öğrenmek için şu kaynaklara başvurabilirsiniz:
-
Kur’an-ı Kerim ve Hadisler
- Zekât ile ilgili ayetler: Tevbe Suresi (9:60), Bakara Suresi (2:267-273)
- Hadis kaynakları: Buhari, Müslim, Ebu Davud gibi güvenilir hadis kitapları
-
İslami İlmi Kaynaklar ve Fıkıh Kitapları
- İmam Gazali – İhya-u Ulum’id-Din
- İbn Kayyim el-Cevziyye – Zekât ve İslam Ekonomisi Üzerine Görüşleri
- Fıkıh kitapları (Hanefi, Şafii, Maliki ve Hanbeli mezheplerine göre farklı görüşler olabilir)
-
Diyanet İşleri Başkanlığı ve İslami Kurumlar
- Diyanet İşleri Başkanlığı web sitesi ve fetva kurulu açıklamaları
- İSAM (İslam Araştırmaları Merkezi) ve ilmi makaleler
-
İslami Akademik Çalışmalar ve Makaleler
- İlahiyat fakültelerinin yayımladığı tezler ve akademik makaleler
- Uluslararası İslami Finans ve Zekât Araştırmaları
-
İslam Alimlerinin Konferans ve Dersleri
- Yusuf el-Karadavi’nin “Zekât Fıkhı” gibi eserleri
- Alanında uzman İslam âlimlerinin video dersleri ve seminerleri