Esselâmü aleyküm.
Geçen dersimizde “murakabe” kavramını ele almıştık. O derste şöyle demiştik:
Murakabe, kulun Allah’ın onu her an gördüğünü, bildiğini, gözettiğini bilerek yaşamasıdır.
Yani sadece davranışlarımızı değil, kalbimizin içini bile Allah’ın gözetimi altında tuttuğunu fark ederek bir hayat sürmek…
Bugün de bu konuyu daha derinlemesine ele alalım dedik.
Çünkü murakabe, sadece tasavvufî bir kavram değil; Kur’an’ın ve sünnetin merkezinde olan bir bilinç hâlidir.
Murakabe kelimesi, Arapça kökenli olup “gözetmek, denetlemek, kontrol etmek” anlamına gelir.
Tasavvufî bir terim olarak ise kişinin Allah’ın kendisini her an gördüğünü ve gözettiğini bilerek yaşaması, kalbini sürekli bu bilinçle kontrol etmesi anlamına gelir.
Diğer bir ifadeyle murakabe, Allah’ın huzurunda olduğunun şuurunda olarak yaşamak demektir.
“(Allah) gözlerin hain bakışını da, kalplerin gizlediklerini de bilir.”(Gâfir / el-Mü’min, 40:19)
Bu ayet, murakabenin tam kalbidir.
Çünkü burada Rabbimiz sadece dışarıdan görüneni değil, içimizden bile geçeni bildiğini söylüyor.
Yani sadece ne yaptığımızı değil, niyetimizi, bakışımızı, kalbimizin gizlediği her şeyi biliyor.
Bu ne demek?
Gözün bakışı hafif bir şey gibi gelir insana. Ama Allah onu bilir.
Kalpte kıvılcımlanan düşünceler bile henüz dile gelmeden O’nun ilmindedir.
Kimsenin bilmediği planlar, gizli duygular, kalpte taşınan niyetler…
Hepsi O’nun gözetimi altındadır.
İşte bu bilgi, insanda derin bir murakabe bilinci oluşturur:
“Ben her an Allah’ın ilmindeyim.”
Murakabe, sadece dış davranışları değil, kalbin hâlini de Allah’ın görüp bildiğinin farkında olarak yaşamak demektir.
Bu ayet bize diyor ki: “Senin kimseye söylemediğin şeyleri Ben biliyorum.
Gözünün kaçamak bakışını, kalbinde gizlediğin korkuyu, kıskançlığı, samimiyeti ya da riyayı…”
Dersde konuşurken şu cümle çok hoşumuza gitmişti: “Murakabe, içimize bile Allah’ı şahit bilerek yaşamaktır.”
Bu ayetle bu söz birebir örtüşüyor.
Ayetin Hayata Yansıması:
İnsanlar görmese de Allah görüyor.
Mesela: Harama bakmamak,
Kalpte kibir ya da riyayı fark edip hemen tevbe etmek,
Niyeti sadece Allah için yapmak…
Bunların hepsi bu ayetin hayatımıza yansımasıdır.
Kimsenin görmediği yerde gözetildiğini bilen insan, işte o gerçek müttakidir.
Kalp Eğitimi İçin Bu Ayetle Tefekkür
Her gün birkaç dakika sadece bu ayeti hatırlayıp içten içe şöyle diyebiliriz:
“Rabbim, Sen benim bakışımı, düşüncemi, kalbimi biliyorsun.
Beni bana bırakma… Beni gözettiğini unutturma…”
Bu da kalbi murakabeye alıştırmanın bir yoludur.
Sonuç:Gâfir (el-Mü’min) Suresi 19. ayet, murakabeyi en öz hâliyle anlatır:
Allah dışı değil, içi de bilir.
Sadece görüleni değil, gizleneni de bilir.
İnsan gözünden bile sakındığını Allah’tan saklayamaz.
Bu farkındalıkla yaşamak: MURAKABE’dir.
Âl-i İmrân Suresi – 5. Ayet (Meal)
“Şüphesiz yerde ve gökte hiçbir şey Allah’a gizli kalmaz.”(Âl-i İmrân, 3/5)
Ayetin Verdiği Derin Mesaj
Bu ayet, Allah’ın her şeyi kuşatan ilmini, yani mutlak gözetimini anlatıyor.
Bu ne demek?
Yerde bir karınca yürüse — Allah bilir.
Gökte bir yaprak süzülse — O’nun ilmindedir.
Kalpte bir niyet doğsa — O’ndan gizlenemez.
Hiçbir şey, ama hiçbir şey, O’na gizli kalmaz.
İşte bu bilgi kalbe oturduğunda ortaya çıkan hâl: murakabedir.
Murakabe ile İlişkisi
Murakabe, insanın her hâlinde Allah tarafından görüldüğünü, bilindiğini, gözetildiğini fark ederek yaşamasıdır.
Bu ayet bize adeta şöyle diyor: “Senin bir bakışın, bir düşüncen, bir iç geçirişin bile Benim ilmimden kaçmaz.
Sen kalbinde bir niyet geçirirsin, Ben onu senden önce bilirim.”
Derslerde Ne Demiştik?
Murakabeyi şöyle tarif etmiştik hatırlarsan: “Allah’ın beni her an gördüğünü, her hâlimden haberdar olduğunu bilmek.”
İşte bu ayet tam da bu bilinci yerleştiriyor. Gizli bir şey yok.
Gizli sandığın şey bile açık, çünkü ilâhî gözetim altındasın.
Ayetin Günlük Hayata Yansıması
🔹 Harama yaklaşma: “Kimse görmez” dediğin anda Allah görüyor.
Zihninden geçen niyeti bile biliyor.
🔹 İhlası koru: Bir iyilik yaparken niyetini kontrol et.
Rabbine murakabe hâlinde yaşarsan, gösterişten kurtulursun.
🔹 Kalbini temiz tut: Kıskançlık, kibir, kötü düşünce… Kalbin gizlediğini Allah biliyor.
O halde kalbi temiz tutmak da murakabenin bir sonucudur.
Murakabe İçin Bu Ayeti Tefekkür Etmek
Her sabah veya gece birkaç dakika sessizce bu ayeti hatırlayarak içinden şöyle diyebilirsin:
“Rabbim, Senin ilminden hiçbir şey gizli kalmaz.
Benim içimi, dışımı, her hâlimi bilirsin.
Bana kendini unutturma.
Kalbimi Seninle diri tut.”
Bu da murakabeyi kalpte canlı tutmanın bir yoludur.
Sonuç:
Âl-i İmrân 5. ayet, murakabenin temel taşlarından biridir.
Çünkü bu ayet: Allah’ın her yerde hazır ve nazır olduğunu,
Hiçbir şeyin O’ndan gizli olmadığını,
Ve kulun kalbi de dâhil her yönünün gözetim altında olduğunu bildirir.
Bu ayetle yaşayan bir kul:
Daha dikkatli,
Daha samimi,
Daha derin bir takva sahibi olur
Düşünelim: İnsan bazen gizlenir, saklanır, hiç kimse görmüyormuş gibi davranır.
Ama murakabe, kulun içinden şunu geçirerek yaşamasıdır:
“Ben yalnız değilim. Beni her an gören, bilen bir Rabbim var.”
İşte bu bilinçle yaşamak, en yüce kulluk hâlidir.
Hadislerle Murakabenin Kalbine Yolculuk
Cibril Hadisi (İhsan Tarifi)
Peygamber Efendimiz’e (s.a.v) Cebrail (a.s.) sorar:“İhsan nedir?”
Efendimiz buyurur: “İhsan, Allah’ı görüyormuş gibi ibadet etmendir. Sen O’nu görmüyorsan da, O seni görüyor.”
(Buhârî, Müslim)
Bu hadis, murakabenin adeta özeti gibidir.
Yani, kul “Ben Allah’ın huzurundayım” diyerek ibadet eder, konuşur, yaşar.
Beden bir yerde olsa da, kalp hep Allah’ın gözetimi altında olduğunu bilir.
“Allah sizin suretlerinize değil, kalplerinize bakar”
Efendimiz (s.a.v) buyuruyor:“Allah sizin şekillerinize ve mallarınıza değil, kalplerinize ve amellerinize bakar.”
(Müslim, Birr 33)
İnsan dıştan iyi görünebilir ama kalbi başka bir niyet taşıyorsa Allah onu da bilir.
İşte murakabe: İç dünyamızı da Allah’a göre düzeltmektir.
“Üç kişi vardır ki Allah onların dördüncüsüdür…”
Efendimiz şöyle buyurur:“İki kişi gizlice bir şey konuşsa, üçüncüsü Allah’tır. Üç kişi olsalar, dördüncüsü Allah’tır…
Nerede olurlarsa olsunlar, Allah onlarla beraberdir.”(Tirmizî, Tefsîr 58)
Bu hadis bize ilâhî gözetimin ne kadar yakın olduğunu gösteriyor.
İnsanlar duymasa da, Allah duyar.
Kimse fark etmese de, Allah bilir.
Bu bilinçle yaşamak = Murakabe.
“Kıyamet günü kulun ilk hesaba çekileceği şey: Namaz”
Efendimiz (s.a.v) buyuruyor:“Kıyamet günü kulun ilk hesaba çekileceği şey namazdır. Namazı düzgünse kurtulur. Bozuksa kaybeder.”(Tirmizî, Salât 188)
Namaz, murakabenin en açık anıdır.
Namaz kılarken kalbimizle şöyle demeliyiz:“Ben şu anda Rabbimin huzurundayım. O beni görüyor. O’na döndüm.”
Peygamberimiz’in (s.a.v.) Hayatından Murakabe Örneği
Bir gün Peygamberimiz (s.a.v) bir ağacın gölgesinde oturmuş bir sahabeye şöyle demişti:
“Şu ağaca bak. O nasıl kökünden beslenip meyve veriyorsa, sen de kalbini Allah’a bağla ve her şeyde O’nu gör.”
Kalbi Allah’a bağlamak = Murakabe hâliyle yaşamak.
Gafletle değil, şuurla yürümek.
Murakabeyi Geliştirmek İçin 3 Küçük Uygulama
Sabah ve akşam 1 dakika:
Sessizce oturalim ve içinden sadece şunu de:“Rabbim, beni görüyorsun. İçimi de dışımı da biliyorsun.”
Namazdan önce niyetle birlikte şu cümleyi söyle:
“Ben şimdi Allah’ın huzuruna çıkıyorum. O bana bakıyor.”
Gün sonunda kendine sor:“Bugün Allah’ın gördüğünü unutarak yaptığım bir şey oldu mu?”
Bu küçük adımlar, kalbimizi murakabeye alıştırır. Allah yardicimiz olsun
Îşte murakabe böyle bir hâl:
Görülmediğini sandığın yerde bile Allah’ın seni gördüğünü bilmek.
Kalabalıkta değil, yalnızken de doğru olanı yapmak.
Kimse bilmezken de samimi kalmak.
İçini Allah’a göre düzeltmek.
Kalp Eğitimi İçin Bu Ayetle Tefekkür
Her gün birkaç dakika sadece bu ayeti hatırlayıp içten içe şöyle diyebiliriz:
“Rabbim, Sen benim bakışımı, düşüncemi, kalbimi biliyorsun.
Beni bana bırakma… Beni gözettiğini unutturma…” Amin